AI Có Học Từ Hồ Sơ Cũ Để Xử Lý Tình Huống Mới Không?

Trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ hỗ trợ xử lý dữ liệu mà còn có khả năng học hỏi từ kinh nghiệm quá khứ để đưa ra quyết định mới. Liệu AI có thể học từ các hồ sơ cũ để xử lý tình huống pháp lý bằng AI mới không?

1. AI Có “Ghi Nhớ” & “Tư Duy” Như Con Người để có thể xử lý tình huống pháp lý bằng AI?

Về kỹ thuật, các hệ thống AI hiện nay – đặc biệt là AI ngôn ngữ và học máy, có khả năng học từ dữ liệu cũ thông qua các bước:

• Tiếp nhận dữ liệu quá khứ: hồ sơ pháp lý, hợp đồng, vụ án, đơn khiếu nại…
• Rút mẫu hình (pattern): tìm điểm tương đồng giữa các trường hợp.
• Áp dụng trong tình huống mới: dự đoán, phân loại, đề xuất giải pháp.

Điều này tương tự như cách luật sư phân tích tiền lệ, chỉ khác ở chỗ xử lý tính huống pháp lý bằng AI với  hàng triệu trang dữ liệu trong vài giây – điều con người không thể làm được.

2. Các Trường Hợp Thực Tế: AI Học Gì Từ Hồ Sơ Cũ?

Xử lý tình huống pháp lý bằng AI trong lĩnh vực pháp luật:

• AI của LexisNexis, Luminance hay Harvey AI có thể:
• Phân tích hàng nghìn bản án để đưa ra xác suất thắng kiện.
• Gợi ý điều khoản hợp đồng tối ưu dựa trên hồ sơ tương tự.
• Phát hiện rủi ro từ điều khoản có khả năng bị tranh chấp.

Xử lý tình huống bằng AI trong ngân hàng – tài chính:

• AI học từ lịch sử giao dịch để:
• Tự động phê duyệt khoản vay dựa trên hồ sơ tương đồng.
• Dự đoán khả năng vỡ nợ, rửa tiền, gian lận tài chính.

Xử lý tình huống bằng AI trong lĩnh vực nhân sự – tuyển dụng:

• AI học từ CV, đánh giá hiệu suất nhân viên cũ để gợi ý ứng viên tiềm năng.

3. Điều Khoản Pháp Lý: AI Được Phép “Học” Từ Dữ Liệu Nào?

Theo Nghị định 13/2023/NĐ-CP về Bảo vệ dữ liệu cá nhân:

• Điều 5, Khoản 3: Dữ liệu cá nhân không được xử lý cho mục đích khác ngoài mục đích ban đầu khi chưa có sự đồng ý lại của chủ thể dữ liệu.
• Điều 17: Tổ chức sử dụng dữ liệu cá nhân phải đảm bảo an ninh mạng, quyền truy cập, chỉnh sửa và xóa dữ liệu theo yêu cầu người dùng.

Theo Luật An Toàn Thông Tin Mạng 2015:

• Điều 16: Việc thu thập và xử lý thông tin cá nhân chỉ được thực hiện khi có sự đồng ý rõ ràng từ người dùng, không được chia sẻ dữ liệu trái phép.

4. Giới Hạn Khi AI “Học Từ Quá Khứ” để Xử lý tình huống pháp lý bằng AI

 

Giới hạn	Mô tả
Thiên kiến dữ liệu (Data bias)	Nếu hồ sơ cũ mang định kiến (giới tính, vùng miền, nghề nghiệp), AI có thể học lệch.
Không có năng lực suy xét pháp lý	AI không hiểu “ý chí lập pháp” hay bối cảnh xã hội, điều con người cảm nhận được.
Chưa có chế tài trách nhiệm rõ ràng	Luật Việt Nam chưa quy định rõ: nếu AI gây sai sót, ai là người chịu trách nhiệm?